De elektrische auto is met een ware opmars bezig. Met name de bij lease rijders populaire Tesla Model 3 breekt, dankzij de gunstige bijtellingsregeling en andere belasting voordelen, alle verkoop records. Een gunstig lease tarief brengt deze auto bij een grote groep lease rijders op de radar. Velen kunnen daarom een klasse hoger rijden dan met een benzine of diesel auto. In het laatste kwartaal van 2019 was de Model 3 zelfs het best verkochte auto model. De al jaren lang populaire en betaalbare Volkswagen Polo moest het kansloos afleggen tegen de Tesla Model 3.
Maar is een elektrische auto nu ook echt energie zuiniger en schoner dan een benzine of diesel auto? Of gaat het echt alleen maar om het voordelig rijden?
Het rijden op elektriciteit is efficiënt t.o.v. benzine of diesel. Dit komt vooral door het goede rendement van elektrische motoren. Bij elektrische aandrijving bedraagt het rendement ca. 90% tegenover slechts ca. 35% bij benzine en diesel aandrijving. Hoe ziet dat er in getallen uit? Die elektrische energie moet toch ook worden opgewekt?
Gemiddeld verbruikt een elektrische auto ca. 150 Watt energie per afgelegde kilometer. Uiteraard is dit sterk afhankelijk van het soort wegen en het rijgedrag van de bestuurder. Ook van invloed is hoeveel energie gebruikt wordt in overige systemen zoals de airco of verwarming.
Een vergelijkbare benzine auto verbruikt ca. 0,06 liter benzine per kilometer. 1 liter benzine bevat ca. 9,7kWh energie (diesel ca. 10,7kWh). De 0,06 liter die een benzine auto gemiddeld verbruikt per kilometer bevat dus 582 Watt aan energie. Duidelijk is dat bij elektrische aandrijving veel minder energie (ongeveer een kwart) nodig is dan bij benzine of diesel aandrijving.
Het hele plaatje; een eerlijker vergelijk
Dat elektrische auto’s veel efficiënter met energie zijn is duidelijk. Maar om een eerlijk vergelijk te maken moet het hele plaatje worden bekeken. Voordat een elektrische auto kan rijden moet de energie eerst in de accu’s worden opgeslagen. Laten we eens kijken wat daar voor nodig is.
In Nederland wordt de meeste elektrische energie nog opgewekt door gas centrales. De meest moderne gas centrales halen een rendement van hooguit 60%. Bij kolen centrales ligt dit nog veel lager, slechts 40 – 45%. Nog eens 5,6% van de elektriciteit gaat verloren tijdens het transport. Dit verlies wordt veroorzaakt door de weerstand in de (hoog) spanningsleidingen en het omhoog en weer omlaag transformeren van de spanning.
Bij het opladen van de accu’s in de auto zelf gaat nog eens 10% verloren. Een deel van het verlies wordt veroorzaakt door het omzetten van de wisselspanning van het net naar gelijkspanning voor de accu. Het maakt wel uit of langzaam wordt geladen of met een snellader. Het verlies zal groter zijn als sneller geladen wordt.
Een opgeladen accu loopt ook nog eens langzaam leeg maar dat effect nemen we voor de eenvoud niet mee. Bij een elektrische auto die niet veel gebruikt wordt kan dit echter wel een aanmerkelijke invloed hebben op het rendement.
De berekening
Laten we eens berekenen hoeveel energie het kost om 1kW/h vermogen in een accu te krijgen. 1kW = 1000 Watt. Doordat er tijdens het laden ca. 10% van de energie verloren gaat moet er uit het elektriciteitsnet 1111 Watt worden onttrokken. Dat is ook de hoeveelheid die je uiteindelijk moet afrekenen. Bij het energie transport van de centrale naar jouw laadpunt gaat 5,6% verloren. De energie producent moet dus 1177 Watt leveren aan het net.
Bij een rendement van 60% moet er in de energie centrale 1961 Watt aan gas worden gestookt om 1177 Watt elektriciteit op te wekken. Het werkelijke energie verbruik is dus bijna het dubbele van wat er uiteindelijk in de elektrische auto wordt verbruikt. Maar liefst 1961 Watt om 1000 Watt te kunnen laden!
Per gereden kilometer gebruikt de elektrische auto dan dus eigenlijk 150 Watt * 1961/1000 = 294 Watt. Het totaal plaatje is dan een stuk minder positief maar nog steeds slechts de helft van wat een benzine auto verbruikt (582 Watt).
Zelfs bij gebruik van kolen centrales zal er uiteindelijk ‘slechts‘ 2900 Watt per geladen kW of 435 Watt per kilometer nodig zijn. Dus zelfs in het meest negatieve geval is elektrische aandrijving nog meer energie efficient dan benzine.
Een bijkomend voordeel is dat de fosiele brandstoffen op een centrale plaats worden omgezet naar elektrische energie. De vervuiling is dan geconcentreerd en daardoor beter aan te pakken.
De ideale situatie
In het ideale geval zal je thuis of op het werk laden terwijl de energie op hetzelfde moment door de zonnepanelen op het dak wordt opgewekt. In dat geval speelt alleen het verlies tijdens het laden (ca. 10%) mee en worden geen fosiele brandstoffen verbruikt. Het plaatje wordt dan nog een stuk voordeliger voor de elektrische auto. In de praktijk zal het echter nauwelijks voorkomen dat het moment dat de energie wordt opgewekt overeen komt met het moment dat de auto wordt opgeladen. Het netverlies zal derhalve wel meegenomen moeten worden in de berekening.
CO2 uitstoot
Behalve het energieverbruik is het ook belangrijk om te kijken naar de CO2 uitstoot. Om de doelstellingen uit de Klimaatwet te halen zal de CO2 uitstoot sterk naar beneden moeten. Voor 2030 moet de CO2 uitstoot 49% lager zijn dan deze was in 1990. In 2050 moet dit zelfs 95% zijn. Een gemiddeld huishouden produceert 8100 kg CO2 per jaar, waarvan 2500 kg wordt veroorzaakt door auto rijden. We zullen er dus niet aan ontkomen om de CO2 uitstoot op auto rijden aan te pakken.
Bij gebruik van aardgas, benzine en steenkool is de uitstoot;
Aardgas 0,213 kg/kWh
Benzine 0,287 kg/kWh
Steenkool 0,325 kg/kWh
Een benzine auto die 0,06 liter benzine per kilometer verbruikt heeft een uitstoot van 0,06 liter * 9,7kWh * 0,287kg = 167 gram CO2 per km. Voor de elektrische auto is de uitstoot bij opwekking met gas of steenkool respectievelijk; 0,294 kW * 0,213 kg= 62,6 gram CO2 per km en 0,435 kW * 0,325 kg= 141,4 gram CO2 per km. Dus zelfs als de energie voor jouw elektrische auto met kolen centrales wordt opgewekt bespaar je nog op de CO2 uitstoot.
Gemiddeld levert het elektrisch rijden ca. 60% besparing op de CO2 uitstoot op. Uiteraard is de CO2 uitstoot nul bij gebruik van bijv. zonne-energie.
Is subsidie op elektrisch rijden zinvol?
Op zich is het daarmee duidelijk waarom de overheid zoveel inzet op promotie van elektrisch rijden. De theoretische besparing van CO2 uitstoot kan oplopen van 2,5 tot 5 ton CO2 per auto per jaar (uitgaande van resp. 15.000 en 30.000 km elektrisch rijden en energie volledig opgewekt met zon of windenergie). Dat lijkt veel. In de praktijk valt de winst nog wel een stuk lager uit omdat de elektriciteit niet (volledig) met CO2 vrije energie bronnen wordt opgewekt.
Wegen de kosten van het promoten van elektrisch rijden op tegen de winst in minder CO2 uitstoot? Gemiddeld blijkt € 28.000 subsidie gegeven te worden op een elektrische auto. Deze subsidie bestaat o.a. uit lagere bijtelling voor zakelijke rijders en vrijstelling van wegenbelasting en BPM.
Als je dan uit gaat van 5 jaar rijden en 5 ton per jaar besparing op de CO2 uitstoot (30.000 km per jaar) dan kost het besparen van 1 ton CO2 € 1.120 aan belastinggeld. Als je rekent met 2,5 ton (15.000 km per jaar) dan is dat zelfs € 2.240 per bespaarde ton CO2.
De vraag is dan wat is een ton CO2 waard als besparing. De meest eerlijke manier is te kijken wat het uitstoten van CO2 kost. Hiervoor kijken we naar de emissiehandel. Hoewel de prijzen sterk stijgen kosten de emissierechten voor een ton CO2 slechts ca. € 23…
De prijzen van de emissierechten zijn niet geheel reëel. Het is een prijs gebaseerd op vraag en aanbod, niet op de werkelijke kosten van de vervuiling. Maar duidelijk is dat de huidige manier van subsidiëren niet de beste besteding van belasting geld is.
Subsidie op elektrische auto’s komt op dit moment vooral bij de auto fabrikanten terecht. Doordat er zoveel subsidie wordt gegeven kunnen zij de verkoopprijzen van elektrische auto’s hoog houden. Er kan daarom veel worden geïnvesteerd in de ontwikkeling die dan ook heel hard gaat. Uiteindelijk betalen we hiermee als samenleving voor de laksheid van autofabrikanten om op tijd te investeren in alternatieve brandstoffen.
Alternatief
Als alternatief voor het subsidiëren van elektrisch rijden zou je emissierechten kunnen opkopen en uit de markt halen. Voor honderd tot twee honderd euro per jaar zou je de emissierechten kunnen kopen voor de CO2 uitstoot die een elektrische auto bespaard.
Gebruik vervolgens die rechten niet en doordat het aanbod van emissierechten minder wordt gaat de prijs omhoog. Dit gaat door totdat er een nieuw evenwicht in vraag en aanbod is. Inefficiënte industrie met hoge CO2 uitstoot zal dan vanzelf efficiënter worden of stoppen. Met dezelfde investering kan dan een veelvoud aan CO2 besparing worden gerealiseerd.
Milieu of portemonnee?
Dat belasting voordelen op elektrisch rijden werkt blijkt wel uit de verkoop cijfers van elektrische auto’s in het laatste kwartaal van 2019. Voor elektrische lease auto’s die voor 1 januari 2020 op naam zijn gezet geldt een fiscale bijtelling van slechts 4% van de catalogus waarde (tot € 50.000, daarboven wordt het normale tarief van 22% in rekening gebracht). Na 1 januari 2020 is de bijtelling verhoogd naar 8%. Verder zijn deze auto’s vrijgesteld van wegen belasting. Niet elektrische auto’s hebben normaal gesproken een bijtelling van 22%.
Met afstand de meest populaire elektrische auto is de Model 3 van Tesla. In 2019 werden daar 29.956 van verkocht in Nederland. De verkopen vonden vooral plaats in het laatste kwartaal, alleen al in december werden 12.117 Model 3’s op naam gezet.
Er was onder lease rijders een ware run op de Model 3 ondanks de vrij forse instapprijs van net onder de € 50.000. De bijtelling ligt dan rond de € 2.000 per jaar wat voor een modaal salaris ca. € 800 per jaar of € 67 per maand aan belasting betekend.
Per 1 januari 2020 is de bijtelling voor dezelfde auto verhoogd naar € 4.700 wat voor een modaal salaris rond de € 1.850 per jaar of € 154 per maand is.
Hoewel dit een flinke verhoging is, is dit nog altijd veel voordeliger dan een niet elektrische auto. Voor een gewone auto met dezelfde catalogus waarde is de bijtelling € 11.000 de belasting is dan rond de € 4.400 per jaar of € 366 per maand.
Na 1 januari 2020 werd de Tesla Model 3 voor lease rijders dus fors duurder. Dat de meeste lease rijders vooral op zoek waren naar een auto met weinig bijtelling blijkt wel uit de verkoopcijfers na 1 januari. In januari 2020 werden slechts 50 Model 3’s op naam gezet.
De verwachting is dat dit wel weer zal gaan stijgen tegen het einde van 2020. Dit omdat de lucratieve belasting regelingen per na 2020 verder worden beperkt. Er kan dan nog gebruik gemaakt worden van de huidige regeling.