De slimme energiemeter, heb je hem ook al in huis? Wat doet zo’n apparaat, is het alleen handig voor de energie leverancier of heb je er zelf ook wat aan?
Slimme energiemeters kunnen op elk gewenst moment van afstand worden uitgelezen. Hierdoor is het niet meer nodig dat de meterstanden handmatig worden opgenomen. Voor de jaarafrekening of bij een tussentijdse afrekening kan de leverancier eenvoudig de huidige meterstanden uitlezen. Ook bij overstappen naar een nieuwe leverancier hoef je niet meer zelf de standen door te geven. Doordat het hele proces van meterstanden opnemen geautomatiseerd is worden fouten door verkeerd aflezen voorkomen.
In Nederland zijn ruim 7 miljoen energie aansluitingen voor consumenten. Al deze aansluitingen zullen in de komende jaren voorzien worden van slimme elektriciteit- en gas meters. De uitrol van de slimme meter gaat na een voorzichtige introductie heel snel. Nieuwe aansluitingen worden standaard uitgerust met slimme meters.
Volgens een EU richtlijn moet eind 2020 minimaal 80% van de huishoudens een slimme meter hebben. Tot augustus 2019 zijn ruim 4 miljoen slimme meters geplaatst. Ruim 54% van de Nederlandse huishoudens hebben daarmee een slimme meter.
Niet verplicht (nog niet….)
De slimme meter is nog niet verplicht. Je kunt hem zonder opgave van reden weigeren. Er worden echter geen nieuwe analoge draaischijf meters meer geplaatst. Is jouw meter echt aan vervanging toe? Dan heb je geen andere keuze dan een nieuwe slimme meter te laten plaatsen.
Wanneer een slimme meter is geplaatst is het niet meer mogelijk om terug te gaan naar een conventionele draaischijfmeter. De oude meter wordt na vervanging vernietigd en zoals gezegd worden er geen nieuwe draaischijfmeters meer geplaatst.
12,5% van de huishoudens weigert plaatsing van de slimme meter. De meesten daarvan zien geen toegevoegde waarde of vinden de technologie onbetrouwbaar.
Als een slimme meter is geplaatst is het niet verplicht om gebruik te laten maken van de extra functionaliteit. Vind je het geen prettig idee dat jouw verbruik van afstand kan worden bekeken? Dan kun je de meter ‘uit‘ laten zetten.
Met uitzetten wordt bedoeld dat de meter niet meer van afstand uit te lezen is. Het is dan in feite een conventionele meter die handmatig opgenomen moet worden. Het uit of aan zetten van de slimme meter kan via de netbeheerder geregeld worden.
Het voordeel van het laten uitzetten i.p.v. het niet laten installeren is dat je de meter op een later moment alsnog kosteloos aan kunt laten zetten. Weiger je de installatie van de slimme meter en wil je hem later alsnog? Dan zul je mogelijk zelf moeten betalen voor de installatie. Dat kost op het moment ca. 65 euro maar zal in de toekomst duurder worden.
Verplicht als je zonnepanelen hebt?
Vanaf 2023 (was eerst 2020) zal de slimme meter hoogst waarschijnlijk verplicht worden voor alle consumenten die zelf energie opwekken. De reden hiervoor is dat de Salderingsregeling dan zal worden vervangen door een Terugleversubsidie. Het is dan niet meer mogelijk om energiebelasting op energie die is opgewekt te verrekenen met het verbruik op een ander moment.
Een slimme energiemeter meet levering en terug levering apart. Dit in tegenstelling tot de conventionele analoge meters die terugdraaien als elektriciteit wordt terug geleverd. Het apart meter van de terug geleverde elektriciteit is nodig voor de Terugleversubsidie.
Salderingsregeling vs terugleversubsidie
Nu wordt nog de volledige energie belasting verrekend tussen het verbruik en de opgewekte energie (zolang de opgewekte energie niet meer is dan de verbruikte energie). Je betaald alleen energiebelasting over het netto verbruik. In de nieuwe situatie krijg je voor de terug geleverde energie bovenop de kale energie prijs een subsidie per kWh. Die subsidie zal lager zijn dan de energiebelasting die je betaald over het verbruik.
Om volgens deze methode af te kunnen rekenen is het nodig om te meten hoeveel energie wordt terug geleverd aan het elektriciteitsnet. Dit is met een analoge meter niet mogelijk. De tellerstand draait bij de analoge meter achteruit bij netto terug levering en weer vooruit bij netto verbruik. Het is dan niet te zien hoeveel energie totaal is terug geleverd.
Consumenten met analoge meters worden dan bevoordeeld tov consumenten met slimme meters. Zolang de salderingsregeling geldt is het voldoende om het saldo van verbruikte en terug geleverde energie te meten. Dat is precies wat een analoge meter al doet.
Functionaliteit
Een slimme meter heeft 4 telwerken, 2 voor levering (hoog en laag) en 2 voor terug levering (hoog en laag). De totaal standen van deze 4 meters op de dag overgang zijn uit te lezen. Daarnaast is het mogelijk om interval standen op te vragen. Voor elektriciteit gaat dat om een meetwaarde voor elk kwartier, voor gas voor elk uur. In de meters zelf worden de dagstanden van de laatste 40 kalenderdagen en van de laatste 13 maandovergangen vastgelegd. Voor gas zijn verder de uurstanden en voor elektriciteit de kwartierstanden van de afgelopen 10 kalenderdagen beschikbaar.
Een leverancier kan alleen standen opvragen over de perioden waarin hij geregistreerd staat als leverancier van de betreffende aansluiting. De dagstanden kunnen tot 40 dagen in het verleden worden opgevraagd. Tot 13 maanden in het verleden kunnen de dag meterstanden bij maand overgang worden opgevraagd. Interval standen (kwartier opnames voor elektriciteit of uurstanden voor gas over een dag) zijn slechts 10 dagen beschikbaar.
Via het GPRS netwerk worden de meetgegevens door de slimme meter regelmatig draadloos doorgegeven naar de netbeheerder. Deze gegevens kunnen dan door de leverancier of ODA worden opgevraagd. De interface via waar deze gegevens kunnen worden opgevraagd wordt de P4 poort genoemd.
Beveiliging en privacy
Doordat de slimme meter op afstand kan worden uitgelezen is het ook mogelijk dat de data door onbevoegden wordt onderschept. De vraag is hoe waardevol deze data zou zijn voor criminelen. Een voor de toekomst groter gevaar is dat slimme meters ook gehacked kunnen worden.
Op dit moment mag niet alle functionaliteit gebruikt worden. Bij het ontwikkelen van de slimme meter zijn aantal mogelijkheden voor de toekomst ingebouwd. Zo kunnen netbeheerders de energie levering op afstand onderbreken of beperken. Deze functionaliteit mag op het moment echter niet gebruikt worden. Maar het zit dus al wel in de slimme meters.
Het is niet ondenkbaar dat in de toekomst slimme meters op grote schaal gehacked kunnen worden. Zo zou bijv. in korte tijd in een bepaald gebied de energie toevoer afwisselend onderbreken en weer aangeschakeld kunnen worden (via de slimme meters). Dit zou een overbelasting in het elektriciteitsnetwerk kunnen veroorzaken. Dit zou kunnen leiden tot een elektriciteits storing in een groter gebied. Vanwege de steeds grotere verwevenheid van de Europese energienetwerken zou dit zelf internationaal kunnen zijn.
Een ander denkbaar scenario is het afsluiten van de gastoevoer op een koude winterdag.
Er is daarom iets voor te zeggen om deze functionaliteit niet alleen niet te gebruiken maar om deze ook echt fysiek te verwijderen.
De P1 datapoort
Voor de consument zelf is de P1 aansluiting beschikbaar waarmee rechtstreeks waarden vanuit de slimme meter kunnen worden uitgelezen. Via deze aansluiting zijn meetwaarden voor elke 5 minuten beschikbaar (dus meer frequent dan via de P4 poort). Deze waarden zijn ook realtime beschikbaar waardoor direct gestuurd kan worden op het verbruik. Voor het uitlezen van deze meetwaarden zijn uitleesapparaten beschikbaar zoals de Smile P1 die wordt aangeboden via Bol.com.
Voor iets meer geld zijn complete monitor instalaties beschikbaar waarmee je zelf op een geavanceerde manier je energie verbruik in de gaten kunt houden.
Deze apparaten kunnen rechtstreeks op de P1 aansluiting van de slimme meter worden aangesloten. Via WiFi of een vaste kabel kan het uitleesapparaat dan worden gekoppeld met een computer.
Nieuwe diensten
Rond de slimme meter worden nieuwe diensten ontwikkeld. Naar verwachting zal dit in de toekomst, wanneer de slimme meter meer algemeen wordt, een grote vlucht nemen.
De huidige diensten zijn veelal opgezet rond het individuele energie verbruik van klanten. Het gaat dan vaak om bespaartips, advies over aanpassen voorschotten, prepaid energie etc. In de toekomst zal de slimme meter een belangrijke rol gaan spelen in het slimme energienetwerk of Smart Grid. Het zal dan nodig zijn precies te weten op welke tijdstippen energie wordt verbruikt of opgewekt.
Energie leveranciers krijgen de mogelijkheid op maat gemaakte diensten, zoals bespaaradvies, aan te bieden aan hun klanten. Hiermee hebben de energiebedrijven een extra mogelijkheid om zich van elkaar te onderscheiden naast prijs, duurzaamheid en service.
Variabele energieprijzen per tijdstip
Met de slimme meter is het mogelijk om verschillende tarieven voor piek en dal momenten in rekening te brengen zoals nu al algemeen gebeurd met dag- en nachttarief / avondtarief. Doordat precies is na te gaan wanneer een hoeveelheid energie is verbruikt kun je op elk tijdstip afrekenen op actuele tarieven. Je kunt denken aan een hoger tarief op kortstondige dagelijkse piekmomenten. Bijv. in de morgen wanneer mensen opstaan of in de avond wanneer mensen thuiskomen van het werk. Op die manier kan het meer geleidelijk verdelen van het energieverbruik over de dag gestimuleerd worden.
Sturen op optimale netwerkbelasting
Dit zal een noodzakelijk iets worden als elektrische auto’s meer gebruikelijk gaan worden. Als iedereen s’avonds bij thuiskomst van het werk de auto gaat opladen zal dat een hoge belasting op het elektriciteitsnet veroorzaken. Met een flexibele prijs zou je kunnen stimuleren dat het opladen wordt uitgesteld. Ook kan worden gekozen voor een langere laadtijd met minder laadvermogen per tijdseenheid. Een voordeel van elektrische auto’s is de mogelijkheid om energie weer terug te leveren aan het elektriciteitsnet. Dit maakt het dan ook mogelijk om elektrische auto’s te gebruiken als energie buffers. Op momenten met lage prijzen kan opladen worden gestimuleerd. Op momenten met hoge prijzen kan de energie (deels) weer worden terug geleverd. De pieken en dalen in vraag en aanbod van energie kunnen dan iets worden afgevlakt.
Als de pieken en dalen in het elektriciteitsnet worden afgevlakt is minder regelcapaciteit nodig. Doordat minder reserve capaciteit achter de hand gehouden hoeft te worden kunnen conventionele energiecentales efficienter worden ingezet. Ook is er dan ruimte voor een groter aandeel hernieuwbare, fluctuerende energiebronnen.
Pre-paid energie
De slimme meter is ook uitermate geschikt voor het aanbieden van pre-paid energie. Dit kan een oplossing zijn voor mensen die in het verleden betalingsproblemen hebben gehad met de energierekening. Het is dan vaak lastig om geaccepteerd te worden als nieuwe energie klant. Met pre-paid energie wordt in dat geval vooraf een hoeveelheid gas en elektriciteit ingekocht. Tegen de tijd dat het ’tegoed’ bijna op is kan meer worden bijgekocht. Zodra het tegoed helemaal op is kan de leverancier daar actie op ondernemen. De energieleverancier kan hiermee haar betalingsrisico beperken. Het voordeel voor de klant is dat weer toewerkt kan worden naar een goede betaling status.
Bij het ontwerp van de slimme meter is voorzien dat de leverancier een aansluiting kan afknijpen. Hierbij wordt de hoeveelheid energie die afgenomen kan worden tot een ingesteld maximum beperkt. Ook is het mogelijk de energie toevoer volledig af te sluiten. Dit is op dit moment nog niet toegestaan en deze functionaliteit is daarom ook niet beschikbaar voor de leveranciers. Het is voor een leverancier dus (nog) niet mogelijk om een aansluiting met een eenvoudig commando af te sluiten als het pre-paid tegoed op is. Echte pre-paid energie is dan ook niet mogelijk.
Verbruiks Kosten Overzicht
Voor huishoudens moet (tenzij de klant dit niet wil) de leverancier om de maand de standen uitlezen. Hiermee kan dan het verbruik in de periode worden bepaald. De klant moet hiervan een overzicht krijgen in de vorm van een Verbruiks Kosten Overzicht (VKO). In dit overzicht wordt o.a. weergegeven hoe jou verbruik zich ontwikkeld tegenover het gemiddelde van andere vergelijkbare klanten. Ben je langer dan een jaar klant bij dezelfde leverancier en had je al die tijd een slimme meter? Dan zijn ook de verbruiks gegevens van het voorgaande jaar bekend. Je kunt dan een vergelijk maken van het huidige energie verbruik met jouw historische verbruik.
Het doel van het VKO is meer inzicht te geven in het eigen verbruik. Je wordt met dit overzicht op regelmatige tijdstippen geconfronteerd met de ontwikkeling van je eigen energie verbruik. Hier moet een stimulans van uitgaan om zuiniger met energie om te gaan.
Doordat je afwijkend verbruik sneller kunt detecteren kun je daarop handelen. Is het verbruik hoger dan waarmee in het voorschot rekening is gehouden dan kan het voorschot worden verhoogd. Een hoge bijbetaling op de jaarafrekening kan dan worden voorkomen. Of nog beter, je kunt proberen om zuiniger met energie om te gaan.
Toekomstige functionaliteit
Naast het op afstand uitlezen van meterstanden is het technisch ook mogelijk om de aansluiting op afstand af te sluiten van gas of elektriciteit. Ook de doorlaatwaarde (hoeveelheid energie per tijdseenheid) is van afstand instelbaar. Het zou hierdoor mogelijk kunnen zijn om wanbetalers af te sluiten. Ook zou dit gebruikt kunnen worden om in perioden van energieschaarste selectief bepaalde gebieden of zelfs klantgroepen af te sluiten of het verbruik te maximeren. Bij gevaarlijke situaties zoals brand zou het afsluiten ook kunnen worden gebruikt.
Op dit moment is het echter wettelijk niet toegestaan om aansluitingen op afstand af te sluiten. Ook het beperken van de doorlaatwaarde via de slimme meter is niet toegestaan. Mogelijk dat dit in de toekomst veranderd. Deze functionaliteit zal dan alleen beschikbaar zijn voor de netbeheerder. De extra functionaliteit die de leverancier in dat geval ter beschikking krijgt zal beperkt blijven tot het uitlezen van de status van de meter en de ingestelde maximale doorlaatwaarde.
ODA
Behalve leveranciers kunnen ook Onafhankelijke Diensten Aanbieders (ODA) voor hun klanten de slimme meters uitlezen. ODA’s kunnen daarmee onafhankelijk van leveranciers diensten aanbieden op het gebied van monitoren van verbruik.
Een aantal leveranciers biedt ook de mogelijkheid om op dagelijkse basis jou slimme meter uit te lezen. Het nadeel daarvan is dat deze gegevens verloren gaan zodra je overstapt naar een nieuwe energie leverancier. Bij regelmatig overstappen zal er geen historisch overzicht worden opgebouwd. Je kunt dan jouw verbruik niet vergelijken met het verbruik van voorgaande jaren.
Als je de slimme meter door een ODA laat uitlezen dan maakt een overstap naar een andere leverancier niet uit. De ODA heeft alleen te maken met de netbeheerder die onafhankelijk van de energie leverancier is en altijd dezelfde blijft.